Ở Trung Quốc, việc chuẩn bị cho Tết Nguyên đán bắt đầu từ lễ Laba. Lễ Laba cho người dân địa phương Trung Quốc biết rằng đã đến lúc dọn dẹp và trang trí nhà cửa, cũng như tích trữ thực phẩm và đồ dùng. Nhưng còn hơn thế nữa, trên thực tế, Lễ hội Laba có lịch sử và ý nghĩa riêng trong văn hóa và là trải nghiệm bạn nhất định không nên bỏ qua khi du lịch Trung Quốc.
Lễ hội cháo cầu may hay Lễ hội Laba là một ngày lễ truyền thống ở Trung Quốc, ban đầu được người nông dân tổ chức bằng cách dâng cháo ngũ cốc cùng nhiều lễ vật khác lên các vị thần và tổ tiên, cầu nguyện cho mùa màng bội thu, gia đình gặp nhiều may mắn và thịnh vượng trong năm tới. Nhiều năm sau, lễ hội này đã trở thành sự kiện ăn cháo Laba – một loại cháo gồm nhiều loại gạo, đậu, hạt khô, đậu phụ và thịt.
Tháng 12 âm lịch được gọi là 'La' trong tiếng Trung và số tám được phát âm là 'ba', đó là cách mà tên gọi 'Laba' bắt nguồn. Lễ hội này không chỉ được coi là ngày cúng tế mà còn là ngày mà Đức Thích Ca Mâu Ni (người sáng lập ra Phật giáo) đã chứng ngộ chân lý và trở thành một vị Phật.
Có hai truyền thuyết chính được lưu truyền về việc ăn cháo Laba trong Lễ hội cháo cầu may, một trong số đó bắt nguồn từ lịch sử thời nhà Tống và truyền thuyết còn lại bắt nguồn từ Phật giáo.
1) Câu chuyện về Nhạc Phi: Tướng quân Nhạc Phi (sống vào những năm 1100), chỉ huy một nhóm binh lính trong cuộc chiến chống lại quân Nữ Chân, nhưng đã bị đuổi vào đường rút lui. Với quân Nữ Chân truy đuổi sát nút, họ không dám dừng lại để săn bắn hoặc nấu ăn. Người dân nghe về hoàn cảnh nguy hiểm của họ và đặt những nồi cháo dọc đường để nuôi những người lính đang chết đói. Sự ủng hộ này đã tiếp thêm sức mạnh cho Nhạc Phi và quân đội của ông rất nhiều và họ đã phục hồi, chiến đấu trở lại và giành chiến thắng!
Và rồi ông qua đời. Các ghi chép lịch sử cho rằng đó là một hình thức phá hoại nào đó, với các quan lại tham nhũng trong triều đình Nam Tống thuyết phục hoàng đế cầu hòa với người Nữ Chân ngay khi Nhạc Phi sắp tấn công và chiếm lại kinh đô bị người Nữ Chân xâm lược. Nhạc Phi bị triệu hồi, bị giam cầm với những cáo buộc sai trái và sau đó bị sát hại (hoặc bị hành quyết/đầu độc, nếu bạn muốn hiểu theo nghĩa kỹ thuật) vào khoảng ngày thứ tám của tháng 12 âm lịch. Người dân đau buồn tưởng nhớ người anh hùng bằng món cháo Laba.
2) Câu chuyện về Đức Phật: Người ta nói rằng cháo Laba có nguồn gốc từ Ấn Độ. Là con trai của một vị vua ở phía bắc Ấn Độ cổ đại, Thích Ca Mâu Ni không thể chịu đựng được nỗi đau khổ của người dân địa phương vì bệnh tật và chế độ thần quyền do Brahman (một trong bốn giai cấp Ấn Độ) cai trị. Kết quả là, ông đã từ bỏ địa vị cao quý của mình và ra đi để tìm cách giác ngộ bản thân theo giáo lý tôn giáo.
Khi Thích Ca Mâu Ni đang trên đường vào vùng núi cao để tìm kiếm sự hiểu biết và giác ngộ, ngài trở nên mệt mỏi và đói. Kiệt sức sau nhiều ngày đi bộ, ngài đã bất tỉnh bên một con sông ở Ấn Độ. Một người chăn cừu đã tìm thấy ngài ở đó và cho ngài ăn một ít thức ăn — cháo làm từ đậu và gạo. Nhờ vậy, Thích Ca Mâu Ni có thể tiếp tục cuộc hành trình của mình. Sau sáu năm tu luyện nghiêm ngặt, cuối cùng ngài đã thực hiện được ước mơ giác ngộ hoàn toàn của mình vào ngày thứ tám của tháng mười hai âm lịch. Kể từ đó, các nhà sư đã chuẩn bị cháo gạo vào đêm trước lễ hội laba và tổ chức một buổi lễ vào ngày hôm sau, trong đó họ tụng kinh và dâng cháo lên Đức Phật. Mặc dù theo thời gian, bản thân món ăn này đã trở thành một món ăn mùa đông phổ biến trong tour Trung Quốc, đặc biệt là ở miền bắc lạnh giá. Theo các ghi chép, các ngôi chùa Phật giáo lớn sẽ cúng cháo gạo Laba cho người nghèo để thể hiện đức tin của họ đối với Đức Phật.
Phong tục này bắt nguồn từ thời nhà Tống (960 – 1279) và trở nên phổ biến vào thời nhà Thanh (1644 – 1911). Đến nay, đã hơn một nghìn năm kể từ khi người Trung Quốc ăn cháo Laba vào ngày lễ hội Laba. Như mọi người đều biết, từ thời xa xưa, người Trung Quốc đã rất coi trọng việc trồng trọt, vì vậy khi đất đai cho thu hoạch bội thu sau nhiều năm lao động vất vả, người nông dân sẽ thể hiện lòng biết ơn sâu sắc bằng cách cúng tế tổ tiên, trời đất. Nấu cháo Laba là một cách để mọi người ăn mừng vụ thu hoạch của mình.
Nguyên liệu của cháo Laba gồm nhiều loại thực phẩm giàu dinh dưỡng. Cháo được làm từ nhiều loại gạo (gạo nếp, yến mạch, ngô, v.v.), đậu (đậu nành, đậu xanh, đậu thận, đậu mắt đen, v.v.), các loại hạt khô (hạt dẻ, hạnh nhân, đậu phộng, v.v.), đậu phụ và thịt. Hạt dưa, hạt sen, hạt thông, đường và các loại trái cây bảo quản khác được thêm vào để tạo thêm hương vị. Sau 10 thế kỷ phát triển, hiện nay có hơn một trăm phương pháp nấu cháo khác nhau.
Sau nhiều giờ đun sôi, cháo được dâng lên tổ tiên và được tặng cho bạn bè trước buổi trưa. Các thành viên trong gia đình cùng nhau ăn cháo Laba và để lại một ít, tượng trưng cho một vụ mùa bội thu vào năm tới. Một số người tốt bụng tặng cháo cho người nghèo để tỏ lòng thương hại. Và ở một số vùng, người ta tin rằng việc phết cháo lên hoa và cây ăn quả tượng trưng cho sự nở hoa và kết trái tốt.
Cháo Laba hiện được coi là một loại thực phẩm rất bổ dưỡng vào mùa đông, có chức năng bổ tỳ, kích thích sự thèm ăn và làm dịu thần kinh. Nó được chào đón bởi tất cả mọi người ở mọi lứa tuổi. Ở miền Bắc Trung Quốc, có câu nói: "Ngay sau lễ Laba, năm mới đã đến". Lễ hội cháo cầu may được coi là sự khởi đầu của Tết Nguyên đán.
Bạn cũng có thể thấy tỏi Laba ở một số nơi. Đây là tỏi ngâm giấm có màu xanh lục sau quá trình ngâm và thường được ăn vào dịp Tết Nguyên đán.
Tóm lại, Lễ hội cháo cầu may là lễ mở đầu cho lễ hội mùa xuân và là thời gian để cầu nguyện với các vị thần cho may mắn trong năm tới. Nếu bạn chưa từng ăn cháo Laba, hãy nhanh chóng ăn một bát cháo lớn bốc hơi nghi ngút trong tour du lịch Trung Quốc sắp tới nhé!
(Tổng hợp)
